سفر به شهری با بناهایی اروپایی و تجارت ابریشم
شهر رشت، از زمان صفویه به عنوان مرکز گیلان انتخاب می شود. مهمترین علت توجه صفویه به رشت، تسلط به تجارت پرسود ابریشم بود. در دوره صفویه و به ویژه دوره قاجار شاهد حضور و اسکان تجار اقوام مختلف و حتی دیگر اقلیت های مذهبی به رشت هستیم و رشت به عنوان دروازه اروپا، مهمترین مرکز تجارت ابریشم می شود.
همین مراودات تجاری موجب می شود، نوع معماری کشورهای آن سوی دریای کاسپین بر معماری بومی گیلان تاثیر گذاشته و در اواخر دوره قاجار و به ویژه اوایل دوره پهلوی شاهد ساخت عمارت هایی با معماری نئوکلاسیک اروپایی هستیم.
مرکز شهر رشت -که چندسالی است به عنوان پیاده راه کاربری جدیدی یافته است- چندین بنای شاخص تاریخی دارد که همواره مورد توجه گردشگران بوده است.
عمارت بلدیه با برج ۲۲متری معروف آن، هتل ایران، عمارت تاریخی پست، مریضخانه بلدیه و کتابخانه ملی، بناهایی هستند که هر گردشگری تنها با قدم زدن در پیاده راه فرهنگی رشت، می تواند آنها را ببیند.
مجموعه بناهای میراثی میدان شهرداری رشت در آذرماه ۱۳۵۶ به شماره ۱۵۱۶ در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت شده است.
عمارت بلدیه رشت
ساختمان اداری بلدیه، درست در جایی ساخته شده که زمانی گورستان عمومی شهر بود. این عمارت، نخستین بنایی است که برگرفته از الگوی معماری نئوکلاسیک اروپایی در مرکز رشت ساخته می شود و سبک این بنا، دوره تحول معماری را در رشت روایت می کند.
کلنگ احداث ساختمان اداری بلدیه رشت در سال ۱۳۰۲ خورشیدی به زمین زده می شود و مهندسی ارمنی به نام «آرتم سرداراف» -که از ارامنه روسیه و مقیم رشت بود -کار طراحی و نظارت بر ساخت آن را بر عهده می گیرد و عمارت بلدیه در اردیبهشت سال ۱۳۰۴ به اتمام می رسد.
این بنا، برجی ۲۲متری دارد که ابتدا کاربری دیدبانی برای شهر را داشت. اما بعدها و در سال ۱۳۰۸، برج دیدبانی با اندکی تغییرات و جانمایی چهار ساعت آلمانی تبدیل به برج ساعت می شود و از آن پس است که عمارت بلدیه در بین مردم به عمارت ساعت معروف می شود.
هتل ایران
عمارت هتل ایران در شمال غربی میدان شهرداری رشت قرار دارد. این بنای زیبای دو طبقه، در فاصله سالهای ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۴ خورشیدی ساخته می شود و بخاطر نوع معماری و همگونی اش با عمارت های نئوکلاسیک اروپایی در کنار دیگر بناهای فاخر میدان شهرداری رشت، در خرداد ماه سال ۱۳۵۶ و به شماره ۱۵۱۶ در فهرست آثار تاریخی ثبت می شود.
بعد از انقلاب ۱۳۵۷، به نفع بنیاد مستضعفان مصادره می شود و دهه ۱۳۸۰، اداره کل میراث فرهنگی گیلان، بنا را خریداری و اقدام به مرمت می نماید.
احمد ملکی، مدیر «روزنامه ستاره»، در نخستین سفر خود در نوروز ۱۳۲۱خورشیدی، به رشت سفر کرده و در هتل ایران اقامت دارد. وی در خلال خاطرات سفرش به گیلان درباره هتل ایران رشت می نویسد:« عصر روز ۲۹ اسفند ۱۳۲۰ ناشناس به شهر رشت وارد و در مهمانخانه ایران که سابقا به اسم اروپا بوده منزل کردیم. این مهمانخانه از بهترین مهمانخانه های رشت و مدیر آن خانمی است یونانی که پس از فوت شوهرش شخصا آن را اداره می کرد. مهمانخانه بسیار نظیف، غذاهایش ماکول و اطاق هایش پاکیزه و حتی جزئیات امورش پاک و مورد توجه کامل شهرداری است.»
عمارت تاریخی پست
عمارت تاریخی پست، بنایی ۴ طبقه است که همچون دیگر بناهای میدان شهرداری، معماری نئوکلاسیک اروپایی دارد. این بنا در واقع ۳ طبقه با یک کلاه فرنگی است که مجموعا ۴ طبقه می شود. عمارت پست، مهرماه ۱۳۱۰ و درست در مکان قبلی عمارت دیوانخانه رشت ساخته می شود.
عمارت پست، پنجره های چوبی بلندی دارد که همانند دیگر بناهای مرکز شهر به رنگ سفید بوده و با شیروانی به رنگ سرخ کوره ای با دیگر بناها هماهنگ است. در طبقه دوم این عمارت تالاری است که «پست موزه مدرسه» در آن به طور دائمی برپاست و نمایشگاه های دوره ای نیز در اتاق های مجاور برگزار می گردد.
عمارت پست یک بار در سال ۱۳۵۶ و بار دیگر بطور جداگانه در تاریخ ۲۸/۱۲/۱۳۷۹ و به شمار ۳۴۹۷ در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت می شود.
مریضخانه بلدیه و خانه صنایع دستی
چهارمین عمارت شاخص میدان شهرداری رشت، ساختمان موسوم به فرهنگ و هنر است. این بنا در ابتدا بعنوان مریضخانه بلدیه ساخته می شود و بعدها کاربری های مختلف اداری می یابد.
سال ۱۳۰۸خورشیدی، بلدیه رشت«موسیو دیمیتری کِلتزِک»، یکی از مهندسان بنام انزلی را استخدام می کند تا مریضخانه ای در مرکز شهر بسازد. دیمیتری همزمان ساختمان «کتابخانه ملی» را هم طراحی می کرد. مریضخانه بلدیه به سبک معماری نئوکلاسیک اروپایی و همانند دیگر ساختمان های میراثی وسط شهر ساخته می شود.
مریضخانه بلدیه تنها ۱۰سال کاربری درمانی داشت و بعدها به عنوان یکی از ساختمان های تاریخی، در ۲۵ اسفندماه ۱۳۷۹ و به شماره ۳۴۹۶ در فهرست آثار ملی ثبت می شود. این ساختمان بعد از مریضخانه بلدیه از سال ۱۳۱۸ تا ۱۳۴۰ بعنوان ساختمان استانداری گیلان تغییرکاربری می یابد. پس از آن بعنوان ساختمان اداری شماره ۲بلدیه، چندین سال بعنوان ساختمان سازمان فرهنگی شهرداری و از سال گذشته بعنوان «خانه صنایع دستی» تغییرکاربری می یابد.
گردشگران برای خرید صنایع دستی گیلان، می توانند به این عمارت دو طبقه مراجعه نمایند.
کتابخانه ملی و موزه نسخ خطی
ساختمان کتابخانه ملی رشت، در میدان شهرداری و ابتدای پیاده راه علم الهدی قرار دارد. این بنای فاخر نیز در بخش باقی مانده گورستان وسط شهر ساخته می شود و حاصل تلاش جمعیت نشر فرهنگ گیلان و شهرداری رشت است.
خرداد۱۳۰۴ جمعیت نشر معارف با ۱۶ نفر کار خود را آغاز و هزینه اولیه برای تاسیس کتابخانه ملی با ۹۸هزار تومان تامین می شود. جمعیت بعدها توانست با جلب نظر «سرتیپ فضل الله زاهدی»، فرمانده قشون گیلان و «دبیرعلائی»، رئیس اداره سجل احوال و کفیل بلدیه رشت، بخشی از زمین های تسطیح شده گورستان عمومی شهر و در جوار عمارت بلدیه را برای ساخت کتابخانه ملی دریافت نماید.
طی زمان طولانی و با دریافت مبالغی از شهرداری و خیرین و عواید فروش بلیت نمایش، بالاخره در سال ۱۳۱۳ بنای کتابخانه ملی توسط موسیو دیمتری تکمیل می شود.
۸ سال بعد، شمال ایران بوسیله قوای شوروی اشغال و ساختمان کتابخانه ملی و عمارت بلدیه در تصرف سربازان روس درمی آید. جمعیت نشر فرهنگ تنها توانست کتابها را به سرعت از محل کتابخانه تخلیه کند، هرچند بخشی ازآنها در این نقل و انتقال، مفقود می شود.با خروج اشغالگران، جمعیت دوباره کتابخانه را راه اندازی می کند.
دی ماه ۱۳۲۹ شهرداری رشت، بار دیگر ۶ دانگ زمین متصل به کتابخانه را در اختیار جمعیت قرار می دهد تا برای کتابخانه مخزن مناسب بسازد. سال ۱۳۴۶ نیز شهرداری ۲۲۰ متر زمین انحرافی در مسیر احداث خیابان علم الهدی فعلی را به کتابخانه اهدا نموده و جمعیت در طبقه دوم سالن مطالعه ای بر روی دو پایه احداث می کند.
آخرین تلاش ها برای توسعه کتابخانه ملی، ایجاد موزه نگهداری نسخ خطی در یکی از سالن های کتابخانه است و گردشگران می توانند از این موزه دائمی بازدید نمایند.
انتهای پیام
